بسیاری از زائران، از دیدنی‌های کربلا فقط حرم شریف امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) را می‌شناسند و تا به‌حال از جاهای دیدنی کربلا بازدید نکرده‌اند. در این مطلب به‌طور کامل و جامع، مهم‌ترین مکان های دیدنی کربلا را به شما معرفی می‌کنیم و اطلاعات مفیدی را از این جاهای تاریخی و مذهبی در اختیار شما خواهیم گذاشت.
پیش از خواندن این مطلب، اگر هنوز راجع به مسجد کوفه در نجف نمی‌دانید، خواندن مطلب زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
آرامگاه طفلان مسلم
ابراهیم و محمد از فرزندان مسلم بن عقیل هستند که در سال ۶۱ هجری به دست یکی از سپاهیان عمر بن سعد به شهادت می‌رسند. مرقد و محل دفن ایشان در روستایی به نام طفلان مسلم، قرار دارد. این روستا در اطراف شهرک «مسیب» در حدود ۳۰ کیلومتری جادهٔ کربلا بغداد در کنار رود فرات واقع شده است.
مرقد طفلان مسلم، دو گنبد فیروزی ای رنگ دارد و درب اصلی آن، رو به صحن بزرگی باز می‌شود که شکلی مستطیلی دارد. ضریح ابراهیم بن مسلم در سمت شرقی حرم و ضریح محمد بن مسلم در قسمت غربی آن واقع شده است و فاصله بین این دو ضریح، در حد ۶ متر است. یکی از برنامه‌های اصلی بازدید از جاهای دیدنی کربلا در تور کربلا سازمان حج و زیارت، عزیمت به آرامگاه طفلان مسلم است.
آرامگاه طفلان مسلم را در گوگل مپ ببینید.
مرقد حر بن یزید ریاحی
حر، یکی از فرماندهان نظامی کوفه و همان یار آزادمرد امام حسین (ع) است که در روز عاشورا مقابل لشکر عبیدالله بن زیاد قرار گرفت و به شهادت رسید. مرقد او در نزدیکی منطقه کمالیه قرار گرفته و ۹ کیلومتر از کربلا فاصله دارد.
پس از خاکسپاری امام حسین (ع) و برادر و فرزند بزرگ ایشان توسط قوم بنی اسد، آنها قبری بزرگ حفر کردند تا سایر شهدای کربلا را در آن دفن کنند؛ اما عده‌ای با دفن حُر در این مکان مخالفت کردند و به همین دلیل، ایشان را در منطقه‌ای که در قدیم به آن «نواویس» می‌گفتند، دفن کردند.
نقل شده است زمانی که شاه اسماعیل صفوی به کربلا مشرف شده بود، به زیارت آرامگاه حُر رفت و دستور شکافتن قبر او را داد. در این حالت، جنازه او را در حالتی تازه دیدند که دستمالی هم بر سر او بسته شده بود. چون که دستور داد دستمال سر او را برای تبرکی بردارند، خون از زخم پیشانی او سرازیر شد؛ دستمال دیگری بر آن بستند، اما خون بند نیامد تا ناگریز مجبور شدند همان دستمال را بر سر او ببندند. شاه اسماعیل ازاین‌رو دستور داد تا مرقد حر را بازسازی کنند و خادم و موقوفه‌ای برای آن درنظر بگیرند.
مرقد حر بن یزید ریاحی را در گوگل مپ ببینید.
گودال قتلگاه امام حسین (ع)
مکان شهادت امام حسین (ع) همان گودال قتلگاه است. نقل شده در واقعهٔ عاشورا، شمر بن ذی‌الجوشن یا سنان بن انس نخعی در این گودال، سر امام حسین (ع) را از تن جدا کرد. گودی قتلگاه امام حسین (ع)، در نزدیکی ضریح مطهر ایشان قرار گرفته است. دلیل اینکه به این محل، گودی یا گودال می‌گویند، پایین بودن مکان شهادت امام حسین (ع) نسبت به سایر قسمت‌های میدان نبرد کربلا بوده است.
این مکان حجره‌ای است با درب نقره‌ای رنگ و پنجره‌ای دارد که به سمت صحن جنوب‌غربی رواق حبیب بن مظاهر باز می‌شود. سرداب این مکان، محل شهادت امام حسین به‌حساب می‌آید و سنگ مرمری، به‌صورت قبر و به بلندی نیم متر، بر روی آن قرار گرفته است. پیشنهاد می‌شود حتماً از این مکان به‌عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی کربلا، بازدید کنید.
خیمه‌گاه امام حسین (ع)
به محل برپایی خیمه‌های امام حسین (ع) و یاران ایشان در واقعه عاشورا گفته می‌شود. این خیمه‌ها که طبق پژوهش‌ها ۶۰ عدد بوده است، طوری ساخته شده است در برابر دشمن، محافظت شده باشد.
خیمهٔ حضرت زینب (س) پشت خیمه امام حسین (ع) قرار داشته و خیمهٔ بنی‌هاشم در‌کنار خیمهٔ زنان و کودکان برپا شده بود؛ به‌طوری‌که تمامی خیمه‌ها، به شکل نیم‌دایره‌ای بود و مرکز آن خیمهٔ سیدالشهدا قرار داشت.
بنای اولیه خیمه‌گاه امام حسین (ع)، به قرن دهم هجری برمی‌گردد و پس از بازسازی‌های گوناگون، اکنون این بنا در قسمت جنوب‌غربی حرم امام حسین (ع) قرار داشته. به شکلی که ۲۰۰۰ متر مربع را دیوارکشی کردند و در وسط آن ساختمانی به‌مانند خیمه‌ای بزرگ به مساحت ۴۰۰ متر مربع ساخته‌اند.
تل زینبیه
این تل، جایی است که حضرت زینب برای باخبر شدن وقایع میدان جنگ، به آنجا می‌رفت؛ شاهد صحنه‌هایی بوده و رنج‌هایی کشیده که برای هر انسانی دردناک و ملال‌آور است.
در معنای لغوی، تل، تپه‌ای از خاک و ریگ است که مقداری از سطح زمین مرتفع‌تر باشد. نقل شده است حضرت زینب (س) زمانی که نمی‌تواند برادرش را در میدان نبرد، مشاهده کند، خود را به بالای تپه‌ای که به گودی قتلگاه مشرف است، می‌رساند و می‌گوید:«ای کاش آسمان بر زمین فرود می‌آمد.»
در صحنهٔ شهادت برادرشان نیز، حضرت زینب رو به عمر بن سعد می‌کند و می‌گوید:«اباعبدالله را می‌کشند و تو فقط نگاه می‌کنی؟» بعد از بی‌اعتنایی عمر بن سعد، حضرت زینب رو به سپاه دشمن می‌کند و فریاد می‌کشد: وای بر شما! آیا در بین شما مسلمانی وجود ندارد؟ اما پاسخی دریافت نمی‌کند.
تل زینبیه که یکی از جاهای دیدنی کربلاست در جنوب‌غربی حرم امام حسین (ع) قرار دارد و در فاصلهٔ ۳۵ متری از گودال قتلگاه واقع شده است.
کف العباس
نام دو مکان در کربلاست که احتمال داده‌اند دست‌های حضرت ابوالفضل در این مکان‌ها قطع شده و بر زمین افتاده است. این دو مقام، به مقام دست راست و مقام دست چپ حضرت عباس معروف است. کف العباس در قسمت شمال شرقی و جنوب شرقی حرم حضرت ابوالفضل (ع) و در ورودی دو کوچه‌بازار قرار دارد.
مقام دست راست و چپ عباس بن علی (ع)، به‌صورت پنجره‌ای برنزی ساخته شده است و مورخان می‌گویند که این دو مکان قطعیتی نداشته و نمادین هستند.
نهر علقمه
نام نهری است که از رود فرات نشأت گرفته شده است و آب فرات را به سرزمین‌های اطراف کربلا هدایت می‌کند. برخی شایع کرده‌اند که حضرت ابوالفضل در روز عاشورا، در نهر علقمه به شهادت رسیده است؛ اما عده‌ای معتقدند که نهر علقمه را جَدّ ابن علقمی، آخرین وزیر عباسیان بنا کرده است و به همین دلیل نام او را بر این نهر نهاده‌اند و شهادت عباس بن علی (ع) در این مکان را رد کرده‌اند.
از سویی دیگر، برخی منابع شیعی، رود فرات را با نهر علقمه یکی دانسته‌اند و ضمن بیان آداب زیارت حسین بن علی (ع)، به گرفتن غسل زیارت در نهر علقمه سفارش کرده‌اند. به همین خاطر نهر علقمه به یکی از جاهای دیدنی کربلا تبدیل شده است.
آرامگاه امیرکبیر
میرزا محمدتقی‌خان فراهانی، نخست‌وزیر دانای ناصرالدین شاه قاجار بود که خدمات شایسته‌ای برای کشور انجام داد. از مهم‌ترین خدمات او تأسیس مدرسه دارالفنون بود. درباریان و برخی سفارت‌خانه‌ها بر اثر اصلاحات امیرکبیر، جایگاه خود را متزلزل دیده بودند و به همین خاطر، با دلیل‌تراشی‌های گوناگون، ناصرالدین شاه را مجبور به عزل وی کردند.
پس از عزل وی، او را به کاشان تبعید کردند و پس از چهل روز امیرکبیر را در حمام فین کاشان به قتل رساندند. بر این اساس ابتدا پیکر او در نزدیکی مشهدِ کاشان دفن گردید؛ اما همسرش تلاش کرد بر طبق وصیت امیرکبیر، او را در کربلا دفن کنند و به این ترتیب توانست جنازهٔ امیرکبیر را در شهر کربلا و در جوار حرم امام حسین (ع) دفن کنند. سنگ قبر او در قسمت جنوب‌شرقی صحن یا همان حیاط مسقف حرم اباعبدالله قرار گرفته است. برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر کشور بازدید از آرامگاه امیر کبیر که یکی از بهترین جاهای دیدنی کربلا به حساب می‌آید، پیشنهاد می‌شود.
مقام امام صادق (ع)
مکان زیارتی که نقل است امام صادق (ع) وقتی برای زیارت قبر جدش، حسین بن علی (ع)، به کربلا مشرف شدند، در این محل، اسکان یافتند. ابتدا مِلک آن، توسط شیخ امین‌الدین، وقف حرم امام حسین (ع) شد و پس از بار‌ها بازسازی که آخرین بار آن پس از ویرانی در دوران دولت بعثی عراق بود، این مقام در زمینی به مساحت ۶۰۰ متر مربع قرار گرفت. رسم زنان قدیم این شهر، چنین بوده است که در ایام بهار و عصر‌های پنجشنبه، مقام امام جعفرصادق (ع) را زیارت می‌کردند و خوراکی، شمع و حنا نذر می‌کردند. این مکان در نزدیکی رود فرات و در فاصلهٔ یک کیلومتری با حرم امام حسین (ع) قرار گرفته است.
مقام حضرت مهدی (عج)
در کنار رودخانه حسینیه کربلا، زیارتگاهی به نام مقام امام زمان (عج) وجود دارد. یکی از علما در خواب، حضرت مهدی (عج) را درحال نماز‌خواندن در این محل مشاهده کرده است. به همین دلیل، مقام امام زمان در این مکان ایجاد شده است. البته سند معتبری بر این قول وجود ندارد. ابتدا این مکان به‌صورت یک اتاق گلیِ کوچکی بود و بعد از توسعهٔ آن، در سال ۱۴۱۴ توسط یکی از تاجران کربلا، بازسازی شد و به‌صورت یک ساختمان با نمای مرمری، سه ورودی و یک گنبد کاشی‌کاری‌شده، درآمد.
مرقد حبیب بن مظاهر
حبیب بن مظاهر اسدی از شهیدان والامقام واقعهٔ عاشوراست که برخی او را جزوِ صحابهٔ پیامبر می‌داند و عده‌ای نیز بر این باورند که حبیب از یاران امیرمؤنین (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بوده است. حبیب در همهٔ جنگ‌ها در کنار امام علی (ع) بوده و جزو حاملان دانش آن حضرت به شمار می‌رود. قبیلهٔ بنی اسد، حبیب را جدا از سایر شهدای کربلا، در کنار قبر امام حسین (ع) دفن کردند. مرقد حبیب بن مظاهر که جزو جاهای دیدنی کربلا به شمار می‌آید، در رواق جنوبی حرم امام حسین (ع) واقع شده است.
چشمه امام علی (ع)
قَطّاره امام علی (ع) یا همان چشمه امام علی (ع)، نام زیارتگاهی است در ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی شهر کربلا واقع شده است. این مکان که در نزدیکی دریاچه رزّازه قرار دارد، به باور مردم همان چشمه‌ای است که امیرالمومنین در مسیر جنگ صفین از زیر صخره‌ای آن را آشکار کرد. پس از آنکه اصحاب آن حضرت از آب زلال این چشمه سیراب شدند، امام علی (ع) صخره را به جای اول خود برگرداند. مدتی از حرکت لشکر نگذشته بود که امام علی (ع) به اصحاب خود فرمود تا برگردند و آن چشمه را پیدا کنند. اصحاب هرچه گشتند، نتوانستند آن را بیابند. گفته‌ها حاکی از آن است که جز پیامبران و اوصیای آنها، هیچ کسی نتوانسته است که این چشمه را آشکار سازد. ساختمان این زیارتگاه، امروزه گسترش پیدا کرده و یک شبستان بزرگ به‌همراه دو گنبد و چندین بستان دارد.
قصر نُخَیلَه
نام یک اردوگاه نظامی در نزدیکی کوفه است که نقل شده، امیرمومنین علی (ع) در این محل برای اصحاب خود خطبه خوانده است. همچنین ابن زیاد در واقعهٔ کربلا نیرو‌هایی را برای جنگ با حسین بن علی (ع)، از نخلیه به کمک لشکر عمر بن سعد فرستاد. موقعیت مکانی نخیله، در نزدیکی کوفه و در مسیر شام گرفته است. همچنین مسجدی در نزدیکی کوفه و در شهر کِفل، به نام نخیله مشهور شده است. درواقع نقل آمده است که این مسجد همان مکانی است که امیرمومنین علی (ع) قبل از عزیمت به سمت صفین، در آنجا نماز خوانده است. البته این نقل‌قول را برخی‌ها رد می‌کنند. چراکه می‌گویند امام علی (ع) قبلِ گذر از فرات در نخیله اردو زده است؛ درصورتی‌که این مسجد پس از رود فرات قرار گرفته است.
پل سفید
قنطرة البیضاء نام یکی از بناهای تاریخی شهر کربلاست که توسط سلطان سلیمان، پادشاه عثمانی در سال ۱۵۵۰ ساخته شد. این پل یکی از قدیمی‌ترین پل‌های ساخته‌شده توسط عثمانیان است که در هنگام ایجاد نهرحسینه، جهت اتصال دو طرف از رودخانه ساخته شد. پل سفید در مکان و مقام نماز امام علی (ع) در مسیر حرکت ایشان به صفین بنا شده است. همچنین اولین نقطه‌ای که پس از عبور از نخلستان‌ها، آثار مرتبط با حرم در آنجا دیده می‌شود، در این مکان بوده است که به‌عنوان یکی از علل نامگذاری این مکان به قنطرة البیضاء شناخته می‌شود.
خیابان سبز کربلا؛ شارع محمد امین
خیابان محمد امین کربلا، معروف به خیابان سبز کربلا، زیباترین خیابان کربلاست. این خیابان در حدفاصل ۳۵۰ متری جنوب حرم امام حسین و ابتدای شارع قزوینیه و خیمه‌گاه امام حسین (ع) قرار داشته و به خیابان بیت‌المحافظ کربلا می‌رسد. درختان سرسبز که دورتادور این خیابان را فراگرفته همراه با نورپردازی سبز و قرمز، زیبایی خاصی به این خیابان بخشیده است.
درباره آدرس خیابان محمد امین کربلا روی نقشه و اطلاعات بیشتر درباره آن، در مطلب زیر، می‌خوانید.
بازارهای کربلا
علاوه بر جاهای دیدنی کربلا، این شهر بازارهای مختلفی است تا زائران بتوانند سوغات کربلا خود را از این مراکز رفاهی، خرید تهیه کنند. ازجمله بازارهای معروف کربلا می‌توان به بازار خیابان سناتور کربلا، بازار امام صادق کربلا، فروشگاه ال سی وایکیکی کربلا، بازار سنتی کربلا و بازار چادر آن اشاره کرد.
اگر می‌خواهید با بازارهای کربلا و مراکز خرید این شهر، بیشتر آشنا شوید، خواندن این مطلب را از دست ندهید.
سخن آخر با کربلایی‌ها
در این مقاله با مهم ترین جاهای دیدنی کربلا آشنا شدید. اماکنی که همگی‌شان در جوار حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت عباس (ع) قرار دارند تا شما بتوانید در کنار زیارت این حرمین شریف، با اطلاعاتی کامل از این اماکن تاریخی و مذهبی دیدن کنید.
توجه داشته باشید که اگر شما با کاروان کربلا سازمان حج و زیارت سفر کنید، در زیارت دوره‌‌ای که دارید، از بسیاری از این اماکن، همچون (آرامگاه طفلان مسلم، تل زینبیه و کف‌العباس) دیدن می‌کنید.
